Muszę uczciwie przyznać, że czekając z niecierpliwością na swój – sunący do mnie pocztą – egzemplarz ”Bazaru Złych Snów”, nie mogłem powstrzymać się od przeczytania kilku recenzji i opinii czytelników mających już okazję się z tomem zapoznać. Nieco zmartwiła mnie ich w większości zaledwie względna przychylność. W pamięci miałem także zwierzenia samego Kinga twierdzącego, że tworzenie krótkich form nie sprawia mu już tyle radości, co kiedyś. Czy można oczekiwać chwytających za serce utworów od rzemieślnika, który wprawdzie miał największy na świecie wkład w świat literackiej grozy, ale obecnie po części stracił natchnienie do ich tworzenia? Szukając odpowiedzi na to pytanie, przypomniałem sobie, że na przestrzeni kilku dekad ukazało się już 6 tomów opowiadań, z których – mimo własnego sceptycyzmu – dał się poznać czytelnikom jako fantasta, specjalista od ludzkiej natury, straszydło, pasjonat życia codziennego, i humorysta. Umiejętnie tasował dowcip, grozę i prozę życia codziennego, budował napięcie i szkicował portrety psychologiczne bohaterów. Ostatecznie do lektury tomu zabrałem się z ufnością w talent mistrza, i, jak się okazało, miałem rację.
Zacznijmy od tego, że – co dość niesamowite – zaledwie połowa z opowiadań w tomie jest klasycznym, posiadającym motyw paranormalny horrorem. Poza nim jest trochę kryminału (”Śmierć”, ”Billy Blokada”), dramatu (”Premium Harmony”, ”Batman i Robin Wdają się w Scysję”, ”Moralność”, ”Herman Wouk Jeszcze Żyje”), dreszczowca (”Kiepskie Samopoczucie”, ”Ten Autobus To Inny Świat”), a nawet obyczajówki (”Pan Ciacho”) oraz komedii (”Pijackie Fajerwerki”). Malkontenci mogliby odnieść wrażenie, że Kingowi zabrakło pomysłów na typowe opowiadania grozy, ale moim zdaniem specyfika tekstów wynika z dojrzałości autora do wysunięcia teorii, czy aby rzeczywistość nie jest gorsza – lub co najmniej równie zła – od tego, co nadnaturalne? W gruncie rzeczy tym, czego wszyscy się boimy najbardziej, jest śmierć, a ta jest wszechobecna. To właśnie jej motyw – i motyw przemijania – zgrabnie przewijający się przez te opowiadania łączy je na tyle udanie, że ich rozpiętość gatunkowa nie tylko nie wadzi, ale wręcz wychodzi na plus. Muszę również dodać, że od dawna nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że wszystkie te Kingowskie wycieczki w stronę fantastyki i grozy, wobec której stają nagle najzwyczajniejsi ludzie pod słońcem, stanowią jedynie pretekst do ukazania magii bycia człowiekiem, którą pisarz – nawet jeśli był to jednak tylko efekt uboczny – odmalowywał przepięknie. Niniejszym tom ze względu na różnorodność gatunkową tekstów w nim zawartych zdaje się potwierdzać moje wcześniejsze przypuszczenia.
King w wirtuozerski sposób gra na emocjach czytelników – szczególnie tych niewygodnych. Droczy się z nimi, poddając ich emocjonalność wyzwaniom ciężkim, ale jednocześnie czyni te wyzwania na tyle interesującymi, że nie sposób nie podjąć rękawicy. Kiedy już czytelnik poczuje na sobie cząstkę siły wyrazu autora, w wyobraźni staje mu jego twarz, w uśmiechu sygnalizująca propozycję sprawdzenia, ile razem dacie z Ciebie wykrzesać. Dlatego chcemy zatłuc na śmierć tytułowego ”Wrednego Dzieciaka”, czujemy współczucie dla wiejskiego głupka skazanego na szafot za morderstwo w ”Śmierci”, sympatyzujemy z chorym na Alzcheimera staruszkiem w ”Batman i Robin Wdają się w Scysję”, ulegamy uczuciowemu i myślowemu miszmaszowi razem z bohaterem ”Premium Harmony”, z ciężkim sercem podzielamy poczucie beznadziei samotnych matek w ”Herman Wouk Jeszcze Żyje”, czujemy się bezgranicznie samotni z mężczyzną w ”Letnim Gromie”, dajemy się ponieść coraz większej, próżnej zawziętości z bohaterami ”Pijackich Fajerwerek”. Obcując z tymi opowiadaniami można naprawdę przekonać się o słuszności stwierdzenia Umberto Eco, że kto czyta książki, ten żyje podwójnie.
Klasyczne opowiadania grozy są jednymi z najlepszych w tomie. Na pierwszy plan wybijają się: oparta na błyskotliwym pomyśle ”Wydma”, zniewalające niezwykłym klimatem ”Życie po Życiu”, emocjonujący do granic możliwości ”Wredny Dzieciak”, oraz fantastycznie stymulujące wyobraźnię ”Nekrologi”. Nie sposób nie dać się ponieść tym historiom, i nie sposób nie rozpamiętywać ich z przyjemnością jeszcze wiele dni po przeczytaniu. Zdają się również stanowić wyśmienity materiał do zekranizowania.
W tomie znajdują się również dwa wiersze mające charakter narracyjny – są to więc niejako opowiadania pisane w formie poematu zamiast klasyczną prozą. Osobiście nie uważam, żeby miały głębszą wartość literacką, jednak bardzo miło czyta się je jako swoistą ciekawostkę. Pozostaje pytanie o to, czy powinny znaleźć się w niniejszym tomie, pomiędzy tworzącymi gatunkowo zgrabną całość opowiadaniami? Czy – nawet będąc tworami tak drobnymi w stosunku do reszty treści i formy – nie sprawiają wrażenia zbędnej ingerencji w skończone już, kompletne dzieło? Osobiście mając na uwadze, że w inny sposób nie miałbym okazji w najbliższym czasie zapoznać się głębiej ze stylem poetyckim Kinga, uznaję oba wiersze za swoiste wisienki na czubku tortu. ”Tommy” to przeciętny tekst, ale już ”Kościół z Kości” nie daje o sobie zapomnieć.
Osobny akapit należy się z pewnością wprowadzeniu do książki, oraz poprzedzającym każde opowiadanie zapiskom dotyczącym ich powstawania. Osobiście uwielbiam takie wtręty – raz, że jestem żywo zainteresowany magią procesu twórczego, dwa, że dzięki nim pomiędzy autorem a odbiorcą rodzi się intymna więź intensyfikująca odbiór twórczości.
Plotki o wypaleniu twórczym Kinga są absolutnie przesadzone, chociaż pewne motywy zawarte w opowiadaniach w zbiorze rzeczywiście pojawiały się już w jego twórczości. Opanowany przez złe moce samochód (”Christine”), wpływanie na rzeczywistość w sposób nadnaturalny przy pomocy słowa pisanego (”Edytor Tekstu”), kondensacja zła w dziecku (”Czasami Wracają”, ”Udręka Małych Dzieci”), świat opustoszały po zagładzie (”Nocny Przypływ”). King, choć czasami ociera się o autoplagiat, nie popełnia go jednak.
Opowiadania są moją ulubioną formą literacką jakiej tworzenia podejmuje się King. Uwielbiam być rzucany z jednego wiru wydarzeń w drugi, zaskakiwany innowacyjnymi pomysłami na fabułę, być świadkiem przewrotnych zakończeń historii. ”Bazar Złych Snów” kończyłem ze smutną świadomością, iż na kolejny tom krótkich form Kinga przyjdzie mi czekać niemal standardowe już w tym przypadku 7 długich lat. Z pewnością przez ten czas wrócę do niego wielokrotnie.
Ocena: 8/10 (rewelacyjna).
***
Okładka: Prószyński i S-ka.
Była burzowa, zimna noc, jedna z wielu takich w ośrodku. Wsłuchiwałem się w grzmoty i szum ulewnego deszczu, kiedy nagle spadło napięcie, a potem więzienne cele stanęły otworem i dźwięk alarmu rozbrzmiał niczym budzik wzywający do wyjścia z letargu. Wystarczyła jedna krótka chwila, żeby cały eksperyment wymknął się spod kontroli; jedna iskra, żeby budynek zapłonął istnym piekłem. Na szczęście nie wszystkie cele otworzyły się na wskutek awarii. Kiedy jednak przechodziłem korytarzem, agresywni więźniowie z zazdrością patrzący na mnie zza krat oddzielających ich od wolności i tak robili, co mogli, żeby uprzykrzyć mi życie. Jeden z nich obsikał mnie, drugi obrzucał odchodami, jeszcze inny walił głową w metalową zaporę chcąc zapewne wzbudzić moją uwagę. Nieszczęśnik w ostatniej, otwartej celi powiesił się na moich oczach ze strachu przed rozgorzałym właśnie na dobre koszmarem. Charczał jeszcze dusząc się, kiedy dla oswojenia się ze śmiercią i zwłokami uderzałem jego ponuro dyndające na sznurze ciało. W szoku zbiegłem na dół, gdzie zdobyłem kawałek szkła i po raz pierwszy stanąłem przed przymusem zamordowania kogoś dla uratowania swojego życia. Mężczyzna stał mi na drodze do wyjścia, tyłem do mnie, gapiąc się na coś bezmyślnie, a głos Leo w mojej głowie nakazywał zabicie go. Zakradłem się za jego plecy, i zastygłem z podniesionym nań narzędziem. Czułem, jak wyczekiwanie to podnosi poziom adrenaliny w mojej krwi, dzięki czemu mogłem być bardziej bezwzględny i brutalny w działaniu. W chwili, kiedy poczułem się wystarczająco rozemocjonowany, zamachnąłem się nań, a potem sprawy potoczyły się szybko i jakby bez mojego udziału – zacząłem dźgać go na oślep po całym ciele, dopóki nie padł trupem. Gdy uświadomiłem sobie, że właśnie zabiłem człowieka, zwymiotowałem. To była tylko pierwsza reakcja; szybko radość z bycia panem życia i śmierci tych szumowin zwyciężyła nad ludzką słabością, i radowałem się na widok każdego nowego narzędzia mordu nie mogąc doczekać się sposobności do wypróbowania go. Z przedmiotów znalezionych w ośrodku najwięcej rozrywki zapewnił mi młotek – okazał się nie tylko skuteczny w otwartej konfrontacji, ale i spektakularny w użyciu znienacka – głowy zaatakowanych nim w ten sposób mężczyzn dosłownie eksplodowały krwią, galaretowatą masą mózgu i kruchymi niczym skorupka jajka fragmentami czaszki. Szedłem przed siebie mordując bez cienia litości każdego kto stanął mi na drodze, a dumny z moich poczynań Leo mówił mi, że chociaż na początku był sceptyczny wobec moich poczynań, to jednak mam to w sobie!
Leo przekonał mnie, żebym powrócił do swojego domu rodzinnego jeśli chcę odświeżyć swoją pamięć i zrozumieć, czemu i jak trafiłem do ośrodka. Dzięki jego bezdusznym, diabelskim podszeptom zdołałem przejść przez piekło ogarniętego buntem ośrodka, więc zaufałem mu i tym razem. Dom, niegdyś tętniący życiem, ciepłem i kolorami, był bardziej martwy, zimny i ponury niż przeciętny zakład pogrzebowy. Leo kazał mi przetrząsać wszystkie zakamarki w poszukiwaniu jakiegoś tajemniczego narkotyku, więc zrobiłem to. Blisko pół godziny spędziłem na otwieraniu szafek i kufrów na parterze, piętrze i piwnicy, nękany barwnymi, ale szczątkowymi i mglistymi reminiscencjami, aż w końcu znalazłem. Potem zjawiła się grupa uzbrojonych w łomy napastników wynajętych przez kierownictwo ośrodka do wyeliminowania mnie, i znowu musiałem działać. Wyekwipowany w sierp, skrywałem się w spowitych mrokiem zaułkach i uderzeniami w ścianę przywabiałem po kolei każdego agresora, a potem zarzynałem go rozkoszując się bulgotaniem dochodzącym z rozprutej tchawicy, zalewanej potokiem gęstej, gorącej krwi.
Tak dotarłem do obskurnego klubu tanecznego dla sadomasochistów, wciąż tętniącego zwyrodniałym życiem i basową muzyką taneczną. Specyfika miejsca z góry zapowiadała, że przeprawa przezeń nie będzie lekka, i tak też było w istocie. Obecni tam stali bywalcy okazali się osiłkami uzbrojonymi w kije bejsbolowe, i bez odpowiedniej broni nie miałem z nimi żadnych szans w otwartym w starciu. Pierwszemu napotkanemu zboczeńcowi rozbiłem głowę ciężką, ceramiczną pokrywą od toaletowego dyspozytora wody, uprzednio zachodząc go podczas sikania i obijając mu mordę kilkoma ciosami z pięści. Innych eliminowałem po cichu czym popadnie – nożem czy kawałkiem szkła – aż do zdobycia kija bejsbolowego, który okazał się bardzo skuteczny nawet w bezpośrednim starciu z pojedynczym przeciwnikiem. Czasami wywabiałem delikwenta w ustronne miejsce, a potem tłukłem go pałką po całym ciele, aż jego czaszka, skruszała od uderzeń, wybuchała krwawym konfetti. I to narzędzie zmuszony byłem jednak w końcu porzucić – a wszystko to z powodu nieufnego dozorcy pilnującego wejścia do dolnej części klubu, gdzie, jak zapowiadał, miłośnicy mocniejszych wrażeń zaznać mogli szczególnie intensywnej rozrywki. Wpuszczał tam tylko ludzi znanych mu z widzenia, i długo myślałem nad tym, jak wkupić się w jego łaski. W końcu wpadłem na pomysł odrąbania głowy toporem jednemu z oprawców, i pokazania jej cieciowi przez szparę w drzwiach z nadzieją, że nie zauważy, iż czerep nie tkwi na swoim prawowitym miejscu. Fortel się udał, co oczywiście strażnik przypłacił swoim bezwartościowym życiem.
Zejście na dół prowadziło do samego dna piekieł, kipiącego od ludzkich krzyków wydawanych ze śmiertelnego bólu i przerażenia. Mieściły się tam pokoje, w których skrajni sadyści znęcali się bestialsko nad związanymi ludźmi. Za weneckimi lustrami w owych salach tortur stały zaś kamery rejestrujące przebieg akcji. Kilku takich popaprańców, zaabsorbowanych swoimi chorymi wyczynami, zaatakowałem z zaskoczenia, mszcząc się za przelaną przez nich niewinną krew. Jednego z nich przygwoździłem nożami do krzesła, a potem rozorałem mu twarz ręcznie obracanym, ostro zakończonym świdrem. Im bardziej z jego ran tryskała posoka, i im bardziej wrzeszczał z bólu, tym bardziej radość przepełniała moje serce. Nie opuściłem lokalu, dopóki wszyscy jego bywalcy nie padli śmiertelnymi ofiarami mojej krwawej pożogi.
Wylądowałem na ulicach beznadziejnie szarego miasta, któremu nikłych barw przydawały jedynie neony odbijające się w kałużach lejącego jak z cebra deszczu, oraz krew. W okolicy aż roiło się od żałośnie słabych w walce bezdomnych ćpunów, których wprawdzie mogłem oszczędzić, ale z chęci nie zwalniania morderczego tempa swego działania zakatowałem każdego z ich na śmierć. Wystarczyło kilka ciosów w ich parszywe mordy, żeby padali u moich stóp skamląc i zwijając się z bólu, a wtedy dobijałem ich kopiąc po głowie, plecach i brzuchu. Miejscowych cwaniaczków zaskakiwałem zaś od tyłu, po czym obcęgami wydłubywałem oczy i wyrywałem krtanie, wsłuchując się w chlupot krwi tryskającej fontannami z ich szarpanych ran prosto na brudny, mokry asfalt. Sprytnie wykorzystałem również do swoich zbrodniczych celów kanały burzowe – zwabiwszy w ich pobliże oprawców, miażdżyłem im głowy ciężkimi, żelaznymi klapami, a potem pozbywałem się zwłok wrzucając je do środka.
Przeprawa z karabinem snajperskim przez obstawione dachy budynków mieszkalnych była emocjonująca i przyjemna. Z lubością przypatrywałem się przez celownik optyczny swoim oponentom, rozkoszowałem ich spokojem, brakiem świadomości, że ich życie wisi na włosku i to w moich, spływających krwią i umęczonych zabijaniem rękach. Oto, co znaczy mieć perspektywy na życie! Wystarczyło jedno pociągnięcie za spust, żeby pocisk dużego kalibru przeszył czaszkę oponenta rozrywając ją na krwawy gruz. Nie zliczę, ile sztuk ścierwa broczącego krwią z rozszarpanych na strzępy szyj zostawiłem po sobie, zanim udało mi się dostać na dół, ale z pewnością rodziny przedsiębiorców pogrzebowych w najbliższym czasie nie umrą z głodu.
Urządzono na mnie obławę. Wpadłem jak śliwka w kompot pomiędzy około dwudziestkę uzbrojonych w zautomatyzowaną broń palną zwyrodnialców. Niektórzy mawiają, że ucieczka jest dla tchórzy, ale często jest jedynym racjonalnym wyjściem z sytuacji. Pognałem co sił w nogach w jedynym bezpiecznym kierunku, i włamałem się poprzez okno do opuszczonego budynku. Zdobyłem tam łom, przy pomocy którego wyważyłem klapę do zejścia pod podłogę, po czym ewakuowałem się otworem w bezpieczniejsze miejsce. Tym samym łomem wyrwałem z zaskoczenia kręgosłup jednemu z napastników, zdobywając strzelbę. Chciałem uniknąć wymiany ognia z mającymi nade mną przewagę liczebną agresorami, ale okazało się to niemożliwe, głównie z uwagi na śledzący mnie reflektorem helikopter. Przeprawa, w której uczestniczyłem chcąc zgubić ogon i wydostać się z impasu pełna była makabrycznych strzelanin, podczas których zdarzyło mi się od czasu do czasu jednym strzałem ze strzelby rozerwać głowy dwóch przeciwników stojących na linii ognia.
Nic nie sprawiło mi więcej przyjemności od mordowania z zaskoczenia ręczną piłą do cięcia drewna. Czasami przepiłowywałem czaszki ludzi w pionie, czasami odrzynałem im głowy. W każdy ruch wyszczerbionego ostrza wkładałem mnóstwo siły, ale i serca. Ledwo jedna ofiara skonała wstrząsana agonalnymi spazmami potwornego bólu, a ja już nie mogłem doczekać się ukatrupienia kolejnej. Oczywiście i tę zabawkę w końcu porzuciłem dla frajdy płynącej z testowania innych, jak na przykład brzytwy, którą z zaskoczenia masakrowałem swoim przeciwnikom twarze tnąc jak oszalały, czy też pałki elektrycznej wpychanej w usta wrogom na czas potrzebny do rozgotowania mózgu i wywołania eksplozji czaszki.
Zemsta stała się moim głównym celem, a prawda – zaledwie korzyścią poboczną. Skryty w mroku starej szopy przed watahą ścigających mnie psycholi, patrzyłem w przyszłość z dumnie podniesioną głową, przez celownik karabinu maszynowego, i wiedziałem, że zdołam zaprowadzić ład w swojej głowie. Nie brakło przecież krwi, którą można by go opłacić.
Człowiek bytując na co dzień w domu przesiąka rozmaitymi, drażniącymi bodźcami – głównie dźwiękami. Są to na przykład rozmowy członków rodziny toczone krzykiem spomiędzy dwóch najdalszych części budynku, szum okapu, gwizdanie czajnika, melodyjki telefonów komórkowych, bębnienie o klawiaturę komputera, basowe dudnienie telewizora pogłośnionego przez kogoś o słabszym słuchu… Te nieprzyjemne wrażenia zmysłowe zdają się zatruwać umysłowość niczym toksyny, i wymagają wypłukania ich. Z mojego doświadczenia wynika, że pobyt na łonie natury przynosi najszybszą i największa ulgę w przeładowaniu bodźcami, toteż kiedy kolega zaprosił mnie na wyjazd na ryby, przyjąłem zaproszenie z olbrzymią radością.
Podwieczorek u Morfeusza 